«Αν επισκεφτείτε τον Υμηττό και περπατήσετε στη δυτική πλαγιά του, θα καταλάβετε το δίχως άλλο γιατί ο τόπος αυτός με την πλούσια βλάστηση και τα δροσερά νερά γοήτευε πάντοτε τους ανθρώπους. Στην αρχαιότητα οι άνθρωποι έπλασαν ιστορίες και μύθους για τον Υμηττό που μιλούσαν για γελαστές νύμφες που τον κατοικούσαν και Θεούς που επισκέπτονταν τις κορυφές του για να θαυμάσουν τη θέα της όμορφης πόλης που απλωνόταν στους πρόποδες του βουνού. Οι άνθρωποι, πάλι, έρχονταν εδώ για κυνήγι ή για να μαζέψουν θεραπευτικά βότανα. Κυρίως, όμως, ο τόπος ήταν ονομαστός για τις γάργαρες πηγές του που μπορούμε και σήμερα ακόμα να δούμε.
Το μοναστήρι της Καισαριανής κτίστηκε προς το τέλος του 11ου αιώνα, εποχή ακμής για το Βυζάντιο, ειδικά για τις ελληνικές περιοχές. Είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, που γιορτάζονται στις 21 Νοεμβρίου και, εκτός από Καισαριανή, ήταν γνωστό και ως Συριανή.
Ένα βυζαντινό μοναστήρι οργανωνόταν με τον ίδιο τρόπο, όπως και μια πόλη. Άλλωστε φιλοξενούσε έναν μεγάλο αριθμό ατόμων, καθώς την εποχή εκείνη το να γίνει κάποιος καλόγερος ήταν πολύ συνηθισμένο. Έχει, μάλιστα, υποστηριχθεί ότι το 20% του πληθυσμού ήταν μοναχοί!
Όπως ακριβώς και οι πόλεις της εποχής, έτσι και τα βυζαντινά μοναστήρια περιβάλλονται από τείχος, τον περίβολο. Τα τείχη ήταν απαραίτητα για να προστατεύσουν τα μοναστήρια που ιδρύονταν σε απόμακρα μέρη, σε μια εποχή όπου λεηλασίες, πόλεμοι και καταστροφές συνέβαιναν συχνά.
Στην πιο ξεχωριστή θέση βρίσκεται το καθολικό, όπως ονομάζεται η μοναστηριακή εκκλησία. Οι βυζαντινές εκκλησίες έχουν συνήθως μικρές διαστάσεις. Το εξωτερικό τους είναι λιτό, χτισμένο με φροντίδα. Οι βυζαντινοί τεχνίτες χρησιμοποιούν πέτρες και πλίνθους, κι ο συνδυασμός ανάμεσα σε διαφορετικά υλικά, χρώματα και σχήματα κάνει τις επιφάνειες των τοίχων να είναι ευχάριστες στο μάτι και όχι μονότονες. Οι τοιχογραφίες του καθολικού δεν ανήκουν στη βυζαντινή περίοδο. Έγιναν αργότερα, την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν μια "εικονογραφημένη" θρησκευτική διδασκαλία, χρήσιμη σε μια εποχή όπου το ποσοστό αναλφαβητισμού ήταν μεγάλο.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα, ανανεώνεται το ενδιαφέρον για τη Μονή Καισαριανής, όχι πια ως χώρο κατοικίας μοναχών, αλλά ως μνημείο της βυζαντινής εποχής. Τη δεκαετία 1950-1960 αποφασίστηκε η συντήρηση και αποκατάσταση των κτηρίων του μοναστηριού, ενώ από το 2007 ξεκίνησαν μεγάλης έκτασης έργα στερέωσης και αποκατάστασης στα κελιά, την τράπεζα και σε τμήμα του λουτρού.
Χάρη στις εργασίες αυτές, μπορούμε και πάλι να περπατήσουμε σε ένα όμορφο και ήρεμο φυσικό περιβάλλον, να θαυμάσουμε ένα σημαντικό μνημείο και, καθισμένοι σε κάποιο πέτρινο πεζούλι, να φανταστούμε πώς θα κυλούσε η ζωή μέσα σε αυτό».
Πηγή: Επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο: Σέλελη, Αλεξάνδρα (2008). Ένας περίπατος στη Μονή Καισαριανής. Γενική επιμέλεια κειμένων Στέλλα Χρυσουλάκη. ΥΠΠΟ Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων & Επικοινωνίας 1η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
